Năm 2015 khi vụ cháy tầng hầm chung cư cao tầng tại khu đô thị Xa La, Hà Đông, tôi là một trong những phóng viên tiếp cận hiện trường sớm. Đám cháy bắt đầu từ tầng hầm gửi xe và xộc khói lên các tầng phía trên. Người dân hoảng loạn, gào khóc. Thần chết lùng sục khắp nơi.

Nhưng lực lượng cảnh sát PCCC ở ngay kế bên, họ đã kịp khống chế nên đám cháy chưa kịp lan sang khu vực để oto.

Nếu chậm 10 phút nữa, những chiếc oto với bình xăng hàng trăm lít bắt lửa. Không ai có thể tượng tượng hậu quả khủng khiếp nào sẽ xảy ra.

Ngày hôm đó, cư dân tại khu chung cư này đã cực kỳ may mắn. Họ kịp thoát xuống và không ai thiệt mạng. Sau vụ cháy người ta mới biết, khu chung cư này chưa được nghiệm thu hệ thống PCCC, không ai nghe thấy tiếng chuông báo cháy, người dân, lực lượng bảo vệ cũng không được tập huấn PCCC và cứu hộ, cứu nạn.

Khi đám lửa nhỏ bùng phát tại tầng hầm, một số bảo vệ đã quá hoảng loạn và chạy ra ngoài, để mặc đám cháy lan rộng. Hệ thống chữa cháy tại đây cũng không được kích hoạt khi tầng hầm xuất hiện lửa, khói.

Xe máy, oto cháy rụi dưới hầm chung cư giống hệt vụ cháy tại CT4, Xa La, Hà Đông

Sau vụ cháy, đại diện Cảnh sát PCCC và CNCH Hà Nội cho biết, nếu chiếu theo điều 240 Luật Hình sự thì hoàn toàn đủ cơ sở đê khởi tố hình sự chủ đầu tư bởi những vi phạm tại đây rất nghiêm trọng.

Toà nhà đi vào hoạt động nhiều năm nhưng hệ thống PCCC chắp vá, không hoàn thiện mặc cho cơ quan chức năng nhắc nhở. Chủ đầu tư đã bị phạt tiền nhiều lần nhưng không có chuyển biến. Theo nhận định của Cảnh sát PCCC Hà Nội, những vi phạm này nếu chỉ xử lý về mặt hành chính sẽ không đủ sức răn đe những chủ đầu tư khác.

Tuy nhiên, vì nhiều những lý do khác nhau, vụ cháy tại chung cư CT4 Xa La đã không được khởi tố. Không có ai, đơn vị nào bị xử lý nghiêm khắc ngoài chuyện phạt tiền.

Vụ hoả hoạ này khi đó được các nhiều người ví von, nó như hồi chuông báo động, như bài học, như sự cảnh tỉnh… Và ở một số nơi, người dân cũng đã bắt đầu nhận thấy mối nguy hiểm, nhận thấy thần chết kề cận khi sống ở tòa nhà rất cao tầng nhưng hệ thống PCCC không hoạt động. Họ tổ chức phản đối, gửi đơn kiến nghị, kêu cứu…

Nhưng những thỉnh cầu vô vọng này không được chú ý. Dân vẫn phấp phỏng trên cao. Không ít chủ đầu tư vẫn giữ nguyên quan điểm: Sống chết mặc bay. Các cơ quan quản lý lúng túng bởi khi chưa chết người thì chưa xử lý được ai.

Khi thảm họa chưa xảy ra, việc xử lý các chủ đầu tư vi phạm rất khó khăn

Nhiều lần theo chân cơ quan chức năng đi kiểm tra các khu chung cư cao tầng, từ cao cấp tới bình dân. Tôi vẫn giữ nguyên cảm giác bất an khi chủ đầu tư hay một ai đó xoa tay vào nhau, khúm núm trình bày rằng khu nhà chưa được nghiệm thu PCCC nhưng vì đã lỡ ký hợp đồng về tiến độ giao nhà nên họ phải đón dân vào ở.

Khi người dân đã yên vị trong khu chung cư thì việc xử lý vi phạm rất khó khăn. Việc trục xuất người dân, bắt buộc chủ đầu tư phải hoàn thiện hệ thống PCCC sau đó mới đón dân vào là không thể vì vướng rất nhiều thủ tục hành chính, pháp lý khác.

Tại Hà Nội hay Sài Gòn thì các khu chung cư vi phạm PCCC kiểu như trên rất nhiều. Ai cũng biết, thoả hiệp với vi phạm chính là thoả hiệp với giặc lửa, thoả hiệp với thần chết. Tuy lo sợ thảm hoạ nhưng người dân cũng vẫn tặc lưỡi nhắm mắt cho qua vì nhu cầu chỗ ở cấp thiết.

Nhưng cuối cùng, điều mà nhiều người vẫn mơ hồ lo sợ đã xảy ra. Cháy chung cư cao cấp Carina Plaza tại Sài Gòn. “Kịch bản” tại đây gần như giống hệt vụ cháy tại khu chung cư CT4, Khu đô thị Xa La, Hà Đông 2 năm về trước.

Đám cháy cũng xuất phát từ hầm gửi xe, hệ thống báo cháy theo người dân cho biết, cũng không hoạt động. Bảo vệ tầng hầm khi đám cháy nhỏ xuất phát đã ở đâu? Và dường như hệ thống chữa cháy – vòi phun  nước tự động ở dưới hầm khu chung cư cao cấp này cũng không được kích hoạt.

“Kịch bản” cháy giống hệt nhau nhưng mức độ thiệt hại đã khác. Một thảm hoạ thực sự đã đến. 13 người chết vì ngạt khói. Nhiều người khác bị thương. May mắn đã không đồng hành với người dân tại khu chung cư cao cấp này.

Con số 13 người chết có thể là sự ngẫu nhiên nhưng nó gây ám ảnh quá lớn. Tháng 11/2016 một quán karaoke lớn tại Hà Nội cũng đã phát cháy và cướp đi sinh mạng 13 người.

Sau thảm hoạ này, những bấp cập, những mối nguy hiểm chết người từ các tấm biển quảng cáo điện tử cỡ lớn, ốp kín mặt tiền của tất cả các quán hát karaoke khác mới được dẹp bỏ. Cái giá để có sự thay đổi, chuyển biến là quá lớn và đau xót.

Vụ cháy 13 người chết tại khu chung cư cao cấp Carina Plaza tại Sài Gòn lần này liệu đã đủ để chúng ta thay đổi nhận thức về PCCC tại các khu chung cư? Liệu người dân có dám tiếp tục chuyển đến ở những khu nhà chưa được nghiệm thu, hoàn thiện hệ thống PCCC?

3 năm qua, tại các thành phố lớn, số những vụ cháy chung cư xảy ra với tần suất khá dày. Không như những vụ cháy nhà dân khác. Tại đây có hàng trăm hộ gia đình với cả ngàn nhân khẩu đang sinh sống.

13 người chết, con số khủng khiếp này đã đủ để chúng ta thức tỉnh và đủ kiên quyết ngăn chặn, đủ kiên quyết để không khoanh tay thỏa hiệp với giặc lửa, với thần chết tại các toà nhà chung cư rất đông đúc này?

Theo Soha